بابا آدم

معرفی باباآدم

ظاهر جذاب و اندازه بزرگ برگ‌های آن باعث شده که این گیاه به نام ‘ گوش فیلی’ هم شناخته شود. بابا آدم متعلق به جنگل‌های پرباران جنوب شرقی آسیاست، جایی که برگ‌های آن نقشی شبیه به چتر برای گیاه ایفا می‌کنند. اما حدودا از 1950، این گیاه به عنوان یکی از انواع گیاه آپارتمانی زیبا وارد منازل شد و تا به امروز یکی از محبوب ترین و نوستالژیک ترین گیاهان آپارتمانی است.
ما عاشق ظاهر جذاب و قد بلند این گیاه هستیم.
داستان جک و لوبیای سحر آمیز را به خطر دارید؟ آیا این گیاه شبیه آن گیاه افسانه ای جک نیست؟ اگر چه آن یک افسانه است و خیالی، اما ما ترجیح میدهیم آن را باور کنیم و این گیاه را سحرآمیز بدانیم.
با گُل سِتان همراه باشید تا روش نگهداری گیاه بابا آدم را بدانید.

روش نگهداری گیاه بابا آدم

اکنون روش نگهداری گیاه بابا آدم را توضیح میدهیم.

نور

به طور کلی گستره نور دریافتی توسط بابا آدم، از سایه تا نور کامل خورشید متغیر و بسته به نوع خاص گیاه آن متفاوت است.
حتما از فروشنده گیاه در مورد میزان مورد نیاز نور آن سوال کنید. جالب است بدانید معمولا بابا آدم‌هایی که به نور بیشتری احتیاج دارند، برگ‌های خوش رنگ‌تری هم تولید می‌کنند!
گیاه بابا آدم نور کافی ولی غیرمستقیم خورشید را ترجیح می‌دهد. آن را در خارج از مسیر تابش نور خورشید قرار دهید و مطمئن شوید که زیر نور خورشید در حال سوختن نباشد!

آبیاری

گیاه بابا آدم را در تمام طول سال مرطوب نگه دارید، چون آن گیاهی آب دوست است! همین موضوع باعث شده تا آبیاری بابا آدم به امری حساس تبدیل شود. چون باید خاک را مرطوب نگه دارید و در عین حال از غرقاب شدن آن جلوگیری کنید.
می‌توانید با انگشت خود، چند سانتی متر رویی خاک را کنار بزنید و میزان رطوبت را بسنجید. اگر خاک خشک بود، باید گیاه را آبیاری کنید.

بابا آدم به علت ورود به دوران خفتگی در طول فصل زمستان، به آبیاری کمتری نیاز دارد.
توصیه می‌کنیم به طور پیوسته اما کم به آن آب بدهید. توجه داشته باشید که گیاه بابا آدم بسیار مستعد به فاسد شدن ریشه در اثر آبیاری است.
در بهار هفته ای دو بار و در زمستان هفته ای یک بار به آن آب بدهید.
پس از توقف رشد آن در زمستان نگران نشوید، دوباره در بهار با دست پر بر می‌گردد.

دما و رطوبت

با کاهش یافتن دما به زیر 15 درجه سانتی گراد، بابا آدم دچار مشکل خواهد شد. حتی بعضی از گونه‌های آن با سرد شدن هوا می‌میرند و مجدد از ریزوم خود جوانه می‌زنند.

ین گیاه زیبا در هوای مرطوب رشدی فوق العاده خواهد داشت. برای افزایش رطوبت هوای اطراف گیاه، می‌توانید از روش سینی خیس استفاده کنید.
ابتدا گلدان را در سینی پر از سنگریزه قرار دهید، سپس روی سنگریزه‌ها آب بریزید،تا جایی که سطح آب موجود در سینی به زیر گلدان نزدیک شود.
این سیستم می‌تواند رطوبت هوا را برای بابا آدم مطلوب کند. مواظب باشید که گلدان تماس مستقیمی با آب سینی نداشته باشد.
بابا آدم را دور از بادهای سرد جاری از پنجره، در و دستگاه‌های سرمایشی قرار دهید.

خاک

بابا آدم را در خاک گلدان متخلخل (با زه کشی عالی) و یا خاک رسی مخلوط با دانه‌های درشت بکارید.
اجازه دهید قبل از هر دفعه آبیاری، چند سانتی متر رویی خاک تقریبا خشک شود. این کار کمک می‌کند تا خاک گیاه پس از آبیاری کامل “مرطوب” بماند، نه خیس.
خاک خیس و غرقاب شده زمینه ساز اصلی ابتلای گیاه به بیماری‌های قارچی است.

کودهی

بابا آدم مستعد دریافت مقدار بالای کود است، بخصوص گونه‌های بزرگ و عظیم آن.
در طول فصول رشد (بهار و تابستان)، مرتبا گیاه را با اضافه کردن کود مایع تقویت کنید. می‌توانید در مقادیر کم، از کودهای گرانوله هم استفاده کنید همچنین کود نیتروژن هم مناسب این گیاه است.

تکثیر

در ادامه روش نگهداری گیاه بابا آدم به تکثیر این گیاه میپردازیم:
مانند بسیاری دیگر از هم خانواده‌هایش- مثل پوتوس، زامیفولیا و مونسترا- بابا آدم نیز به راحتی از طریق قلمه زدن یا قسمت کردن تکثیر می‌شود. بهترین زمان برای انجام این کار، بهار یا آغاز تابستان است، یعنی همزمان با آغاز دوره رشد گیاه.

قدم اول:
با دقت گیاه مادر را از گلدان خارج کنید. با کمک انگشتان خود، خاک‌های اطراف ریشه را با ملایمت کنار بزنید.

قدم دوم:
به آرامی توپ ریشه را به توده‌های کوچک تقسیم کنید. مطمئن شوید که هر توده جدا شده، حداقل دارای چند غده سیب زمینی شکل در میان ریشه‌ها باشد.
شاید لازم باشد برای تکه کردن ریشه، از یک چاقو، تیغ یا قیچی تیز و تمیز کمک بگیرید. هر توده‌ی جدا شده، به یک گیاه جدید تبدیل خواهد شد.

قدم سوم:
هر قسمت را در گلدانی جداگانه بکارید. خاک آنها باید تازه باشد و بتواند زه کشی را به بهترین نحو انجام دهد. می‌توانید با اضافه کردن کمی پرلیت، زه کشی را تقویت کنید.
پس از کاشت در خاک، باید گیاه را آبیاری کنید. حتی می‌توانید قبل از انتقال مستقیم به خاک، آنها را در آب قرار داده و اجازه بدهید که قبل از کاشت، در ظرف آب ریشه بزنند.
این گیاهان تازه را در محیطی دور از دستگاه‌های سرمایشی/ گرمایشی قرار داده و محیط پایداری را برای آنها فراهم کنید. نگهداری از آنها، درست مانند نگهداری از یک بابا آدم بالغ است. البته برای شروع، بهتر است محیط کمی گرم باشد.

آفات و بیماری ها

با اینکه بابا آدم گیاه مقاومی به نظر می‌رسد، اما کمی حساس هم هست.
بخش‌های مختلف این گیاه می‌توانند دچار مشکلات و بیماری‌های مختلف گیاهی شود. مانند برگ‌ها، ساقه و ریشه.
نشانه‌های ابتلا به بیماری در بابا آدم، معمولا به شکل نقاط قهوه‌ای/ مشکی همراه با حاشیه زرد رنگ بر سطح برگها ظاهر می‌شود.
پیشگیری از این مشکلات تقریبا ساده است. شما می‌توانید با عدم آبیاری بیش از حد، خشک نگه داشتن برگها و فراهم کردن گردش هوای مناسب در نزدیک گیاه شرایط را برای داشتن رشدی سالم فراهم کنید.

شایع‌ترین آفات بابا آدم شپشک معمولی، شپشک آردی، شته و کنه تار عنکبوتی است. برای پیشگیری از حضور آفات، می‌توانید هر چند هفته یکبار تمام بخشهای گیاه را با محلول آب و صابون اسپری کنید.
این کار ضمن سالم نگه داشتن گیاه، به پاک شدن گرد و غبارهای آن نیز کمک می‌کند. اما اگر گیاه به این آفات دچار شد، می‌توانید از روغن چریش (neem oil) و یا محلولهای مخصوص ضدعفونی استفاده کنید. این نوع محصولات هم آفات و هم تخم‌های آنها را از بین خواهد برد.

علل زرد شدن برگ بابا آدم

علل مختلفی برای این اتفاق وجود دارد:

1- نامناسب بودن آبیاری

رایج‌ترین علت برای زرد شدن برگ‌های گیاه بابا آدم، نامناسب بودن میزان رطوبت خاک- یا همان آبیاری بیش از اندازه- است. بابا آدم دوست دارد در خاکی مرطوب (اما نه خیس و اشباع شده) زندگی کند. پس داشتن برنامه مناسبی برای آبیاری، بسیار کلیدی است.
هنگام آبیاری بابا آدم، باید آنقدر آبیاری را ادامه دهید که مقدار اضافی از طریق حفرات زه کشی موجود در زیر گلدان خارج شود. تخلیه مداوم زیرگلدانی و خشک نگه داشتن آن بسیار مهم است. گیاه نباید در آب دست و پا بزند! اگر آب باقی مانده در زیرگلدانی را دور نریزید، پایه گیاه خیس خواهد شد. اتفاق ناگواری که با آسیب زدن به ریشه، در نهایت مرگ گیاه را رقم می‌زند. زرد و قهوه‌ای شدن برگ‌های بابا آدم، اولین نشانه‌های احتمالی برای فاسد شدن ریشه است.
فراهم کردن رطوبت مناسب و پایدار برای بابا آدم بسیار ضرورت دارد. نوسان مداوم خاک بین خیسی شدید و خشکی مطلق، به گیاه اضطراب وارد می‌کند؛ فراموش نکنید که بابا آدم در برابر خشکی مقاوم نیست. پس برخلاف بعضی از گیاهان دیگر، نباید آن را بین دفعات آبیاری کاملا خشک رها کنید.

2- درجه رطوبت

رطوبت پایین و خاکی خشک، سبب پژمردگی و ظاهر شدن لکه‌هایی قهوه‌ای رنگ بر سطح برگ‌های بابا آدم می‌شود. زرد یا قهوه‌ای شدن کل برگ‌ها و ریزش آنها از عوارض بعدی این اتفاق هستند. اگر می‌خواهید شرایط را برای رشد آن کاملا ایده‌آل کنید، بهتر است رطوبت محیط را خودتان افزایش دهید. روش‌هایی مانند اسپری کردن آب به گیاه، استفاده از دستگاه مرطوب کننده هوا یا قرار دادن گلدان بر سینی آب و سنگریزه، بسیار کارآمد هستند.

3- نور نامناسب

بهترین رشد بابا آدم تحت نور فراوان اما غیرمستقیم خورشید انجام می‌گیرد. با این وجود آن می‌تواند میزان نور متوسط را نیز تحمل کند. اگر گیاه برای مدت طولانی در معرض تابش مستقیم قرار بگیرد، برگ‌ها دچار سوختگی خواهند شد. درست است که بابا آدم می‌تواند با محیط‌هایی کم نور نیز تطبیق پیدا کند، اما سرعت رشد آن کاهش خواهد یافت. حال اگر نور بیش از حد برایش کم باشد، برگ‌های زرد پدیدار می‌شوند.

4- آفات

یک بابا آدم ضعیف یا مضطرب، بیشتر در معرض هجوم حشرات قرار می‌گیرد. حشرات مکنده مانند کنه تار عنکبوتی، می‌توانند تمام رطوبت و مایعات موجود در گیاه شما را نوش جان کنند!
این مشکل سریعا خود را با زرد شدن برگچه‌ها و ساقه‌ها نمایان می‌کند. شپشک، شپشک آردی و کنه تار عنکبوتی به وفور در گیاهان آپارتمانی یافت می‌شوند. اگر به موقع آنها را از بین نبرید، تکثیر شده، از ساقه‌ها عبور کرده و در تمام بخش‌های گیاه حضور خواهند یافت. در واقع، دهان سوراخ کننده‌ی آنها گیاه را از درون خالی کرده و روند زرد شدن برگ‌ها را سرعت می‌بخشد. بخصوص اگر بابا آدم شما پیش‌تر به علت نامناسب بودن نور، کمبود عناصر ضروری یا مشکلات آبیاری دچار بیماری یا شوک بوده باشد.

5- بعضی از زرد شدن‌ها طبیعی هستند

آیا بابا آدم شما در حال رشد و ساختن برگ‌های تازه است؟ اگر شاهد بخش‌های جدید و جوان در گیاه بودید، نباید نگران ریزش برگ‌های قدیمی‌تر شوید. این برگ‌ها عموما در بخش پایینی گیاه هستند و زرد شدن آنها کاملا طبیعی است. در واقع گیاه با ریختن برگ‌های قدیمی، انرژی خود را برای گسترش برگ‌های جوان خود ارسال می‌کند.

در صورت قهوه‌ای شدن نوک برگ‌های بابا آدم، چه باید بکنیم؟

1-کمی سایه برای آن فراهم کنید

با اینکه بابا آدم باید در نور کامل خورشید زندگی کند، اما گاهی اوقات در کمی سایه رشد بهتری خواهد داشت. اگر لبه برگ‌های بابا آدم شما در حال قهوه‌ای شدن بوده و برگ‌ها در آستانه سوختن هستند، یعنی گیاه بیش از حد نیاز خود نور دریافت می‌کند.
سعی کنید با یک وسیله، سایه موقتی برای آن ایجاد کنید. مانند چترهای بزرگ، صندلی بلند یا حتی یک تکه پارچه که بر ورودی نور کشیده‌اید. ببینید آیا پس از چند روز روند قهوه‌ای شدن متوقف شده است؟
اگر به علت خشک شدن سریع خاک، مجبورید دائما بابا آدم را آبیاری کنید؛ این نیز یعنی نور خورشید زیادی به گیاه می‌تابد.
اگر خورشید مشکل گیاه شماست، آن را به محلی دارای سایه نسبی منتقل کرده یا یک آفتاب گیر برایش مهیا کنید.

2- به آبیاری توجه کنید

آب زیاد یا آب کم، هر دو می‌توانند سبب قهوه‌ای شدن برگ‌ها شوند. اما به نظر می‌رسد کم آبی دلیل قهوه‌ای شدن نوک برگ‌ها باشد.
می‌دانید که بابا آدم از گیاهان آب دوست است، پس بدیهی است که در صورت عدم دریافت آب کافی و دچار شدن به شرایط خشکی، آسیب زیادی خواهد دید. قبل از آبیاری، خاک گیاه را چک کنید. یک حفره تقریبا 10 سانتی متری در خاک ایجاد کرده و رطوبت آن را بسنجید. اگر خشک بود، باید دفعات آبیاری را افزایش دهید. اگر هنوز خیس بود، چند روزی صبر کنید و دفعات آبیاری را کمی کاهش دهید.

3- استفاده از حشره کش را محدود کنید

اگر به تازگی برای خلاص شدن از شر شته و یا کنه تارعنکبوتی از حشره کش استفاده کرده‌اید و امروز شاهد قهوه‌ای شدن برگ‌ها هستید، احتمالا آنها دچار سوختگی شیمیایی شده‌اند.
با اینکه این نوع محصولات، برای از بین بردن حشرات موذی مفید هستند؛ اما متاسفانه بعضی از گیاهان واکنش خوبی نسبت به آنها نشان نمی‌دهند. به ویژه اگر بیشتر از مقدار توصیه شده از آنها استفاده کرده باشید. قبل از به کار گرفتن روش‌های شیمیایی و صنعتی، بهتر است روش‌های جایگزین خانگی را امتحان کنید.
کنه تارعنکبوتی و شته را می‌توانید با اسپری کردن هفتگی آب بر سطح برگ‌ها و بدنه گیاه، کنترل کنید. اسپری باید شدت بالایی داشته باشد.
یک مخلوط حشره کش خانگی مانند آب و صابون نیز بسیار کارآمد است، آن را همیشه آماده داشته باشید تا به محض اینکه حشره‌ای را مشاهده کردید، بر سطح گیاه اسپری کنید. بدین شکل گیاه اضطراب کمتری را در مقایسه با مواد شیمیایی تحمل خواهد کرد.

4- بیماری‌های قارچی و باکتریایی

لکه‌های باکتریایی و قارچی (مانند فیلوستیکتا) از عوامل تهدید کننده سلامت بابا آدم به شمار می‌روند. این بیماری‌ها در نهایت سبب ظهور لکه‌های قهوه‌ای رنگ در سطح برگ‌ها خواهند شد. لکه‌ها می‌توانند به هم ملحق شده و اگر برگ درمان نشود، بخش‌های بزرگ قهوه‌ای رنگی را در سطح آنها ایجاد کنند.
بهترین روش برای کنترل چنین عفونت‌هایی، آبیاری گیاه در ساعات اولیه روز است. آبیاری باید همیشه در سطح خاک انجام شود و هرگز بدنه و برگ‌ها را خیس نکند( پس از بالا آب را بر روی گیاه نریزید.) برگ‌های بیمار را از گیاه جدا کرده و تمامی برگ‌های ریخته شده را دور بریزید. آنها را کمپوست نکنید.

خواص درمانی

خواص دارویی متعددی برای بابا آدم به ثبت رسیده است. ساقه پخته شده آن به عنوان داروی ضدیبوست، ریشه و برگ خورد شده آن به عنوان دوای محمر و عصاره گلبرگ (برگچه) آن نیز برای مقابله با سرفه کاربرد دارد. این گیاه به عنوان تحریک کننده پوست برای درمان لکه‌های پوستی یا حتی کاهش تب نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در برخی موارد، از ریزوم بابا آدم به عنوان ضمادی برای درمان جوش و دانه‌های پوستی استفاده می‌شود.
ریشه گیاه بابا آدم سرد و خشک است و تصفیه کننده خون است و برای تقویت عمومی بدن مفید است و باعت تعرق میشود و جوشانده برگ آن سرگیجه را رفع میکند.
ساقه کوبیده شده آن، مانند یک کرم غلیظ بر محل نیش عقرب گذاشته می‌شود. حتی شیره بعضی از انواع بابا آدم (کوکولاتا) در درمان مسمویت‌های ناشی از تیر و نیزه موثر است. در کشور چین، از این نوع بابا آدم برای التیام مارگزیدگی استفاده می‌شود.
ریزوم، ساقه و برگ‌های بابا آدم، به عنوان علوفه برای دام‌ها و اسب‌ها نیز مفید است. ریزوم این گیاه، منبع غنی یک نوع آرد و نشاسته بخصوص است که در آشپزی‌های بومی به وفور مورد مصرف قرار می‌گیرد. این‌ مصارف پزشکی و درمانی، به همراه کاربردهای زینتی، این گیاه را به گزینه‌ای ایده‌آل برای کاشت و نگهداری تبدیل کرده است.

سمی بودن

بابا آدم گیاهی بسیار سمی است.
برگهای این گیاه حاوی اگزالات کریستال هستند. اگر انسان و یا حیوان این برگها را جویده و یا وارد دهان خود بکند، این کریستال‌های نامحلول از برگ خارج می‌شوند. این اتفاق در نهایت سبب التهاب و تورم دهان و آسیب‌های گوارشی خواهد شد.
در موارد بسیار نادر، مجرای تنفسی نیز بسیار ملتهب می‌شود، به طوری که نفس کشیدن را به امری دشوار تبدیل می‌شود.
بنابراین، بابا آدم را دور از دسترس کودکان و حیوانات خود قرار دهید و اگر برگی از گیاه را خوردند، حتما به پزشک مراجعه کنید.